Nareszcie, długo wyczekiwane roboty budowlane zostały rozpoczęte. Działanie pod tytułem: „Renaturyzacja dna doliny rzeki Łupawy: koryta nizinnej i podgórskiej rzeki ze zbiorowiskami włosieniczników (3260-1), starorzeczy (3150-2) oraz łęgów jesionowo-olszowych”, realizowane jest we współpracy z Państwowym Gospodarstwem Wodnym WODY POLSKIE. Skoro prace już trwają, to warto odpowiedzieć na kilka pytań, a przede wszystkim przypomnieć co planujemy osiągnąć, jakie rozwiązania techniczne zastosujemy oraz dlaczego w ogóle podjęliśmy się zadania renaturyzacji na wskazanym odcinku rzeki Łupawy. Przedmiotowa inwestycja zlokalizowana jest na południe od miejscowości Smołdzino, od strony zachodniej teren inwestycji przylega do góry Rowokół. Roboty budowlane rozpoczynają się ok 210 m w górę rzeki od Elektrowni Wodnej Smołdzino

 

Lokalizacja realizacji inwestycji względe miejscowości Smołdzino

 Zanim omówimy cele, jakie zrealizujemy oraz aspekty techniczne, warto najpierw nadać temu działaniu kontekst historyczny. Rzeka Łupawa na wskazanym odcinku została zmieniona ręką człowieka z naturalnie meandrującej rzeki w kanał, na potrzeby budowy Elektrowni wodnej w Smołdzinie, sama elektrownia wybudowana została w roku 1912. Daje nam to ponad 100 lat, w ciągu których rzeka zatraciła swój pierwotny charakter, z tej perspektywy realizacja inwestycji wydaje się nawet bardziej imponująca. Aby pokazać jak wyglądała rzeka przed budową elektrowni, przedstawiamy fragment mapy z roku 1877, na której widzimy jej pierwotny bieg.Fragment mapy przedsatwiający odcinek doliny rzeki Łupawy z archiwalnej mapy, rok 1877

W uproszczeniu, całą inwestycję można podzielić na dwa etapy, etap związany z ochroną przeciwpowodziową oraz etap związany z działaniami renaturyzacyjnymi. Głównym celem jest przywrócenie naturalnego charakteru rzeki, przy jednoczesnym zachowaniu i zwiększeniu bezpieczeństwa przeciwpowodziowego.
W tym celu linia zabezpieczenia terenów przyległych zostanie przeniesiona z wału znajdującego się przy rzece, na wał traktowany obecnie jako zapasowy. Aby przystosować wał zapasowy do niezbędnych standardów, przewiduje się wbicie w osi wału ścianki szczelnej,  wzmacniającej korpus i zmniejszającej filtrację w okresie przechodzenia wód powodziowych. Ponadto wzmocnienie wału polegać będzie na dostosowaniu rzędnej i gabarytów wału (szerokość korony, nachylenie skarp) do wymaganych przepisami dla IV klasy budowli hydrotechnicznych.Przekrój przedsatwiający szczegóły wzmocnienia fragmentu wału przeciwpowodziowego 4

Po tym, gdy linia zabezpieczenia przeciwpowodziowego zostanie już wykonana, będzie można przejść do etapu związanego z działaniami renaturyzacyjnymi. W związku z tym przewiduje się rozszczelnienie wału głównego licząc od rozwidlenia w górę rzeki (na południe), przez całkowitą lub częściową jego likwidację zależnie od odcinka wału. Rozbiórka nie może być niższa niż rzędna średniego poziomu wody w rzece (SW), dzięki temu rozwiązaniu przywrócimy polderowi, obecnie odciętemu wałem przy rzece, naturalnego cyklu zalewania wodami powodziowymi, spływającymi do koryta po przejściu fali powodziowej. Rozbiórka wału pozwoli na jednoczesne połączenie dwóch starorzeczy prawobrzeżnych, które razem z polderem były odcięte od naturalnego zasilania wodą z rzeki.Część dokumentacji technicznej przedsatwiająca zakres prac do wykonania na starorzeczu nr V

W międzyczasie, ze względu na stan i rodzaj pięciu starorzeczy na brzegu lewym (od strony góry Rowokół), przewiduje się wyłącznie niewielką ingerencję w naturalne procesy w nich zachodzące. Zabiegi polegać będą na usunięciu przeszkód (kłody gałęzie) z połączeń starorzeczy z rzeką ewentualne ich niewielkie pogłębienie (ok. 20 cm) oraz doświetlenie przez punktowe usunięcie wyselekcjonowanych drzew.
Dodatkowo, zaplanowane zostały prace związane z zabezpieczeniem dwóch fragmentów skarp podlegających erozji, o łącznej długości ok 200 m. Obecnie postępująca erozja na wklęsłym brzegu stanowi zagrożenie dla drogi znajdującej się u podnóża góry Rowokół. W celu zabezpieczenia brzegów przewiduje się wykonanie pełnej palisady drewnianej. Dodatkowo, przy drodze wykonany zostanie od strony brzegu drugi rząd palisady z kiszkami, jednocześnie zastosowany zostanie narzut kamienny w celu zabezpieczenia całości przed erodowaniem.

Część dokumentacji technicznej przedstawiająca umocnienia na brzegu lewymPrzedstawione wyżej rozwiązania, wskazują jak bardzo istotne jest znalezienie kompromisu pomiędzy ochroną przeciwpowodziową, a przywróceniem poprzedniego, naturalnego stanu doliny rzeki Łupawy. Jesteśmy podekscytowani potencjalnymi efektami, które miejmy nadzieję, rozpoczną więcej działań renaturyzacyjnych na zmienionych przez człowieka rzekach.